Πού σταματάει το εργαλείο και αρχίζει ο εθισμός; Πώς ορίζεται και ποιος το ορίζει; Έτσι ένιωσα την ανάγκη να ξαναπροσδιορίσω τη σχέση μου με την τεχνολογία και να διατυπώσω τις παρατηρήσεις μου. Στον καθένα ισχύει κάτι τελείως ξεχωριστό, και οι ισορροπίες του καθένα μας είναι διαφορετικές. Όμως κάποια γενικά στοιχεία μας αγγίζουν όλους.
Η γνώμη μου είναι ότι είναι αδιανόητο να νιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο της ζωής μας, να βιώνουμε άγχος, πανικό και κρίσεις όταν χάνεται η επαφή με αυτή τη συσκευή. Έχουμε δώσει υπερβολικά πολλή πληροφορία, ώστε να νιώθουμε απειλή όταν τα στοιχεία αυτά πέσουν σε άλλα χέρια. Στην ουσία για αυτό τρέμουμε όλοι, μην χαθεί αυτό το τόσο πολύτιμο περιεχόμενο της δουλειας και των προσωπικών μας δεδομένων. Γι’αυτό οι ασφάλειες και οι δικλείδες ασφαλείας φτάνουν να ξεπεράσουν τα όρια του άβολου και καταλήγουν στο εκνευριστικό και δύσχρηστο. Και εκεί που θα έκανες τη δουλειά σου σε 2 λεπτά, την κάνεις σε 15 γιατί πρέπει να συμπληρώσεις και 3 κωδικούς ασφαλείας. Γιατί κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν και πρέπει να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας.
Γιατί αυτό καλλιεργείται πίσω από μια κοινωνία που μαθαίνει να συμμορφώνεται μόνο πίσω από μία οθόνη με όλα τα δελεαστικά και ενδιαφέροντα πράγματα που δεν τα βρίσκεις τόσο εύκολα εκεί έξω. Γι’αυτό είναι τόσο εύκολο μετά να χρησιμοποιηθούν οι ταμπέλες της διάσπασης προσοχής. Γιατί όταν έχεις τόσες πολλές πληροφορίες θέλεις να τις αγγίξεις όλες, και όταν κοιτάς 5 πράγματα ταυτόχρονα, δεν έχεις στόχο. Η εικονική απόλαυση που παίρνουμε βλέποντας άλλους ανθρώπους να κάνουν μια δραστηριότητα που μας ενδιαφέρει ή θα μας άρεσε να την κάναμε εμείς, δημιουργεί την ψευδαίσθηση στον εγκέφαλο σαν να το έχουμε κάνει εμείς. Γι’αυτό ταυτιζόμαστε τόσο πολύ σε προφίλ, σελίδες και περιεχόμενο που αφορούν ανθρώπους και ομάδες.
Μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο μειώνεται η ποιότητα ζωής μας όταν καθηλωνόμαστε πίσω από μία οθόνη και μειώνουμε τη φυσική μας δραστηριότητα. Μπορούμε να αντιληφθούμε τα προβλήματα υγείας που κρύβονται πίσω από έναν καθιστικό τρόπο ζωής. Όταν μόνοι μας δεν επιδιώκουμε μια βόλτα σε καθαρό αέρα, να μιλήσουμε με αληθινούς ανθρώπους από κοντά ή να μείνουμε μόνοι μας με τις σκέψεις μας και να μας επιτρέψουμε να αδειάσουμε. Μας είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το όριο της κάθε περίπτωσης, χρειάζεται να διεκδικούμε και να απαιτούμε ο καθένας μας ξεχωριστά να υπάρχει διαχωρισμός της εικονικής με την πραγματική ζωή.
Όταν είσαι πραγματικά συγκεντρωμένος στη στιγμή π.χ. ένα ηλιοβασίλεμα με έναν αγαπημένο άνθρωπο κοντά σου, είναι ωραίο να τραβήξεις μια φωτογραφία και να μείνεις εκεί που δεν σε αποσπάει από το να απολαύσεις αυτό που συμβαίνει πραγματικά. Να αφήσεις όλες σου τις αισθήσεις να καταγράψουν, να αποθηκεύσεις τη στιγμή σε κάθε κύτταρο του σώματός σου. Δεν είναι τυχαίο που κάποιες φορές περνάμε τόσο καλά που λέμε “Ωχ! Ξεχάσαμε να βγάλουμε φωτογραφία!”. Εκείνη τη στιγμή έχουμε αφήσει το σώμα μας να απορροφήσει και αφήνουμε τους εαυτούς μας να βιώνει τη στιγμή. Το εδώ και τώρα.
Τα κινητά και όλη αυτή η τεχνολογία μας έχουν δώσει την ψευδαίσθηση των διευκολύνσεων και της ταχύτητας ενώ σε πάμπολλες περιπτώσεις κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Μας καθυστερούν από τη ζωή μας. “Θα ζήσω σε λίγο, μισό να κάνω ποστ και ταγκ”. Και φυσικά όλα χρειάζονται και έχουν πλάκα, και έχουν δοθεί πραγματικές λύσεις σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά και το να είμαστε διαρκώς διαθέσιμοι πάνω από μία συσκευή μας κάνει να χάνουμε και έναν σεβασμό ως προς τον χρόνο. Θεωρείται δεδομένο κάτι που είναι μόνο ρευστό.
Οι πολύωρες εργασίες μπροστά στις οθόνες κουράζουν και ψυχικά και σωματικά. Ως αποτέλεσμα αυτών των νέων συνηθειών, υπάρχουν καινούρια αυχενικά σύνδρομα που δημιουργούνται εξαιτίας της σχεδόν αδιάκοπης χρήσης της οθόνης, και προβλήματα όρασης που σχετίζονται με το πώς κουράζεται ο φακός να εστιάζει συνέχεια σε μια φωτεινή πηγή.
Μπορούμε ο καθένας μας να βρει το όριο της δουλειας-απόλαυσης, και όταν παρατηρηθεί ότι χρονοτριβούμε να σταματάμε. Πολλοί βοηθιούνται με μια υπενθύμιση σε συγκεκριμένη ώρα που βάζει ένα φρένο στη χρήση. Έχουμε τόσο χρόνο να αξιοποιήσουμε σε καλές συνήθειες για παράδειγμα το διάβασμα, η γυμναστική, η καλλιέργεια του νου και του πνεύματος, η αυτοφροντίδα.
Φυσικά η τεχνολογία είναι υπέροχη, αλλά χρειάζεται πάντα να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας τη συνειδητή και συνετή χρήση, ώστε να μην γίνεται από εργαλείο, ο χειριστής μας.
Χρειάζεται παρατήρηση διαρκώς για να παραμένει η τεχνολογία στα χέρια μας χρήσιμη και αποδοτική, χωρίς να μας κουράζει και να μας αποσπά από άλλα σημαντικά πράγματα της ζωής.
Επικεντρωνόμαστε στην υπέρχρηση που οδηγεί εξίσου σε στρες, σε χάσιμο χρόνου, στο να έχουμε δυσκολία συγκέντρωσης, στο να υιοθετούμε βλαβερές συνήθειες, στο να δημιουργούνται θέματα ψυχικής υγείας.
Κάποια βήματα που μπορούν να γίνουν για να βελτιωθεί και να εξισορροπηθεί η σχέση μας με την τεχνολογία είναι τα εξής:
- Μείωση των ειδοποιήσεων από όλες τις εφαρμογές, ώστε να κοιτάς τη συσκευή σου λιγότερο. Και να κάνεις και πείραμα καθώς παρατηρείς τον εαυτό σου πώς νιώθει με αυτό.
- Να βάλεις χρονόμετρο χρήσης. Και να δοκιμάσεις να πεις στον εαυτό σου ότι “στην επόμενη βόλτα ή διαδρομή μου δεν θα κοιτάω κάποια συσκευή και θα παρατηρήσω καλύτερα αυτά που συμβαίνουν γύρω μου”. Μπορείς να διαλέξεις να κάνεις μια ασυνήθιστη διαδρομή ακόμα και σε περιοχές που κινείσαι καθημερινά.
- Πολύ σημαντικό είναι να μην χρησιμοποιούμε συσκευές στην κρεβατοκάμαρα, αυτό είναι γνωστό και απο το feng shui. Την ώρα που ετοιμαζόμαστε για ύπνο να κλείνουμε το κινητό στην πτήση και στο αθόρυβο ή να το κλείνουμε εντελώς. Ή αν θέλουμε να παραμένει ανοιχτό σε περίπτωση επείγουσας κλήσης, να το έχουμε σε άλλο δωμάτιο. Αν είμαστε 30-60 λεπτά πριν τον ύπνο μακριά από έκθεση οθονών, αντίστοιχα και της τηλεόρασης και του κινητού, ηρεμούν σώμα και νους . Η συνήθεια της σειράς ή της ταινίας πριν τον ύπνο δεν βοηθάει στην ηρεμία. Η ίδια σταδιακή χρήση συσκευών όταν ξυπνάμε χωρίς να πιάσουμε το κινητό στα χέρια, όπως έχει γίνει σε όλους μας πρώτη κίνηση, βοηθάει το σώμα και τον νου. Να δώσουμε χρόνο στο σώμα να ενεργοποιηθεί όταν σηκωνόμαστε, να κάνουμε πρωινό διαλογισμό, άσκηση και αφού πάρουμε το πρωινό μας να ανοίξουμε το κινητό από την πτήση και το αθόρυβο.
- Συνειδητή και μειωμένη χρήση social media. Έχει αποδειχθεί ότι όταν συνδεόμαστε στα social media ενεργοποιείται ο μηχανισμός της ντοπαμίνης, και έχει ως αποτέλεσμα να είναι εθιστικά και οι κίνδυνοι εθισμού είναι γνωστοί. Πολλοί άνθρωποι απομονώνονται και αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους μέσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορεί ακόμα να προκύψουν και προβλήματα συμπεριφοράς και το πώς κάποιο άτομο μπαίνει στην διαδικασία σύγκρισης, ή να δεχθεί ή να ασκήσει bullying για τις δημοσιεύσεις του. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα στρες και διαταραχές διάθεσης. Μείνετε συνειδητοί στο σκρολάρισμα και στον πόσο χρόνο αφιερώνετε, και όταν πρόκειται για δημοσίευση σκεφτείτε αν σας αποσπάει από κάτι άλλο, και κρατήστε το για αργότερα. Παρατήρησε τις σκέψεις και το σώμα σου, και αν υπάρχουν σφιξίματα, κράτα τη δημοσίευση για αργότερα, όταν θα βρίσκεσαι σε ηρεμία.
- Παρατήρησε αν ο τρόπος χρήσης της τεχνολογίας γίνεται βάση συνήθειας και ρουτίνας. Αν νιώθεις υποχρέωση ή ότι πρέπει να τη χρησιμοποιήσεις από συνήθεια πάρε λίγο χρόνο με τον εαυτό σου και φρόντισε να κάνεις συνειδητή χρήση ή απόφαση χρήσης οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου όταν το χρειάζεσαι πραγματικά.
- Τέλος ένας πολύ δημιουργικός τρόπος για να αποσπάσεις την προσοχή σου από την ακούσια χρήση της τεχνολογίας είναι να εντάξεις στις συνήθειές σου καινούρια χόμπι. Ο χρόνος που θα απασχολήσεις τον νου σου και το σώμα σου για να μάθεις νέες δεξιότητες θα σε βοηθήσει να επαναπροσδιορίσεις τη σχέση σου με τα διαθέσιμα εργαλεία της τεχνολογίας.